HAVA KİRLİLİĞİNİN NEDİR? ETKİLERİ NELERDİR?
Hava kirliliği nedir
En kısa ifade ile Kirleticilerin gaz yada askıda madde (partikül) şeklinde atmosferi kirletmesine hava kirliliği denir. Bu kirleticilerin yoğunlaşarak insan ve canlıların sağlığına, çevreye ve doğaya zarar verecek duruma gelmesiyle hava kirliliği oluşur.
Başlıca atmosferi kirleten insan ve sanayi faaliyetleri kaynaklı hava kirleticileri şunlardır:
- Karbon monoksit (CO)
- Azot oksitler (NOx)
- Kükürt dioksit (SO₂)
- Partikül madde (PM10, PM2.5)
- Ozon (O₃)
- Uçucu Organik Bileşikler (VOC)
- Kurşun (Pb)
Hava kirliliğinin nedenleri
Hava kirlilikleri doğal olabildiği(doğal afetler ve volkan patlamaları) gibi insanı faaliyetler (yapay yangınlar, ısınma ve anız vb.) ve sanayi kaynaklı (yakma işlemleri, madencilik, kimyasal maddeler) da olabilir.
Hava kirliliğinin sonuçları
Hava kirliliğinin başlıca insan sağlığı ve Çevre üzerine etkleri vardır. Onun dışında psikolojik ve sosyolojik ve bir çok alanda etkileri de vardır.
Hava Kirliliğinin insan sağlığı üzerine etkileri
- Solunum yolu rahatsızlıkları (astım, bronşit gibi)
- Kalp hastalıkları riskinde artış
- Burun, boğaz, Göz tahrişi ve iritasyon
- Bağışıklık sisteminin ve vücudun hastalıklara karşı direncinin azalması zayıflaması
- Uzun vadede kanser riski
Hava Kirliliğinin Çevre üzerine etkileri
- Bitkilerin büyümesinin olumsuz etkiler ve tarımsal ürün veriminde düşük
- Asit yağmurlarıyla Su ve toprağın kirlenmesi
- Hayvanların yaşam alanlarının zarar görmesi
- Sera gazlarının yoluyla küresel ısınmaya katkı
Hava Kirliliği nasıl önlenir
Hava kirliğinin önlenmesi için ölçüm ve gözlem gereklidir. Sonrasında kirlilik kaynaklarının tespiti ve kontrol altında tutulması gerekir. Eğer kirlilik kaynakları yoğun ve fazla ise veya hassas bölgeler etkileniyorsa duruma göre kuruluşların sınırlandırılması ve hatta kapatılmasına kadar gidebilir. Burada kentsel ve endüstriye planlama önem kazanmakta ve bilimsel modellemelerin de devreye girmesi gereklidir.
Hava kirliliği ölçümü
Hava kirliğini ölçümlerini 3 grupta sınıflandırmak mümkündür.
- Hava Kalitesi ölçümleri: Genelde bir yerleşim birimi yada il-ilçe bazında yapılan ve kamu kurumları tarafında halk sağlığını korumak ve takip etmek için yapılan ölçümlerdir.
- Baca Ölçümleri: Genelde sanayi kuruluşlarının yaptırdığı ancak restorantlardan ısınma kazanlarından kadar bir çok işletmeninde yaptırabileceği ölçümlerdir. Bir çok sanayi kuruluşu için belli periyodlarla yapılması gereken zorunlu ölçümlerdir. Zorunlu Emisyon ve imisyon ölçümleri Çevre bakanlığında yetkilendirilmiş laboratuvarlar tarafından MELBES sistemi üzerine atanarak yaptırılır.
- Çalışma ortamı iş hijyeni- Ortam ölçümleri: İş ve işçi sağlığı değerlendirmelerinde başlıca kullanılan bir ölçümdür. İşyerinden çalışanların maruz kaldığı şartları ölçümler…
HAVA KİRLİĞİ DENİLİNCE NE AKLIMIZA GELİYOR
Bu yazımızda hava kirleticileri hakkında ve hava kirliliği örnekleri nelerdir
Öncelikle Hava kirleticileri, havanın doğal bileşimini bozan ve canlılar ile çevreye zarar veren zararlı maddelerdir. ⚠️Bu maddeler sanıldığının aksine gaz hal dışında sıvı ya da katı halde bulunabilir ve bunlar havada askıda kalabilir.
En önemli hava kirleticileri ve etkilerini bu postumuzda sıralamaya çalıştık⤵️
🌫️ 1. Karbon Monoksit (CO)
- Kaynakları: Araç egzostları, ısıtma ve kazanlardan çıkan duman, yangınlar
- Zararı: Kokusuz ve renksiz bir gazdır; solunduğunda kana oksijen taşınmasını engeller. Baş ağrısı, yorgunluk yarattığı gibi aynı zaman yüksek oranda toksittir
🌫️ 2. Karbon Dioksit (CO₂)
- Kaynakları: Fosil yakıtlar, orman yangıları.
- Zararı: Zehirli değildir ama sera gazı etkisiyle küresel ısınmaya ve iklim değişikliğine yol açar.
3. Kükürt Dioksit (SO₂)
- Kaynakları: Kömür ve petrol gibi sülfür içeren yakıtların yakılması
- Zararı: Solunum yollarını tahriş eder, göz yanmasına neden olur. Yağmurla birleştiğinde asit yağmurları oluşturur.
🌫️ 4. Azot Oksitleri (NO ve NO₂)
- Kaynakları: Motorlu taşıtlar, enerji santralleri, yoğun doğalgaz tüketimi
Zararı: Solunum sistemi hastalıklarını artırır, ozon ve smog (kirli siz) oluşumuna katkı yapar.
5. Partikül Madde (PM10 ve PM2.5)
- Kaynakları: İnşaat ve nakliye faaliyetleri, Madenler, egzoz gazları, soba ve fabrika bacaları
- Zararı: Askıda havada kalan bu partiküller Akciğerlerin derinliklerine kadar ulaşır. Kalp ve akciğer hastalıklarına yol açabilir.
🌫️ 6. Ozon (O₃)
- Kaynakları: Egzoz gazları ve güneş ışığıyla gerçekleşen kimyasal tepkimeler
- Zararı: Yeryüzündeki ozon, solunum sorunlarına ve bitkilerin zarar görmesine neden olur. (Not: Atmosferin üst katmanındaki ozon tabakası yararlıdır.)
7. Uçucu Organik Bileşikler (VOC)
- Kaynakları: Boyalar, çözücüler, temizlik ürünleri, araç egzozları
- Zararı: Göz ve boğaz tahrişine, uzun vadede kansere yol açabilir. Yeni boyanmış mobilyalar ve evlerde de yüksek oranda görülebilir.
Yukarıdaki kirleticiler sadece hava da kalmaz zamanla toprağa ve suya da bulaşarak canlıları sağlıklarını bozabilir.
Tesisinizin (fabrika, atölye yada açık saha) herhangi gibi kirlilik yaratıp yaratmadığını akredite çevre laboratuarlarında alacağınız emisyon raporu ile net olarak ortaya koyabilirsiniz.
Sorularınız için bizi arayabilirsiniz.